Kampania na rzecz OCHRONY ŚRODOWISKA

Zużyty sprzęt eletryczny i elektroniczny.

XXI wiek jest przełomowym okresem rozwoju technologii informatycznych, co napędza ogromny nakład produkcji sprzętu elektrycznego i elektronicznego i jego ciągłą sprzedaż. Ze względu na używaną technologię, komponenty i częstotliwość użytkowania sprzęty te zaczynają zużywać się w zatrważająco szybkim czasie, co powoduje ogromną ilość odpadów elektrycznych i elektronicznych. Odpady te niestety nie wpływają dobrze na środowisko a wręcz mogą spowodować spore szkody. W Unii Europejskiej każdego roku tworzy się około 8 ton zużytego sprzętu elektronicznego i elektrycznego. Co roku miliony sprzętów trafia „do kosza” ze względu na nieprawidłowe działanie, przestarzałą technologię lub zwykłą chęć posiadania czegoś nowocześniejszego i bardziej funkcjonalnego.

Określenie niebezpieczeństwa
Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny nazywany jest e-odpadem, który jest ważnych i cennym źródłem produktów wtórnych. Sam e-odpad zaklasyfikowany jest jako niebezpieczny, ze względu na zawartość związków chemicznych pierwiastków oraz składników, które wyrzucone do środowiska naturalnego mogą spowodować poważne skutki niebezpieczne albo zdrowia i życia, a także doprowadzić do skażenia gleby i upraw rolnych. Składniki, które decydują o niebezpieczeństwie to między innymi:

  • ołów (Pb),
  • rtęć (Hg),
  • beryl (Be),
  • polibromowane bifenyle (PBB),
  • polichlorowane bifenyle (PCB).

Spośród niebezpiecznych składników i tych, które występują w danym urządzeniu, dzięki poddaniu zużytego sprzętu recyklingowi odzyskać można wiele cennych produktów, które wtórnie można wykorzystać na rynku produkcyjnym. Bardzo cennymi produktami wtórnymi są:

  • stal,
  • aluminium
  • miedź,
  • ołów,
  • srebro,
  • platyna.

Każde z nich można ponownie wykorzystać do produkcji instrumentów muzycznych, czajników, a nawet plomb dentystycznych. Tworzywa sztuczne pochodzące z e-odpadów po ponownym przetworzeniu wykorzystywane są do wyrobu kołpaków samochodowych.

Według prawa
W celu odpowiedniego zarządzania niebezpiecznym odpadem jakim jest zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (ZSEE) Unia Europejska wprowadziła Dyrektywę 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003r., której głównym założeniem jest znaczne zmniejszenie ilości ZSEE, a ponadto ponowne użycie i recykling. Na państwa członkowskie został nałożony obowiązek projektowania i tworzenia urządzeń elektrycznych i elektronicznych w taki sposób, aby możliwy był ich demontaż i odzysk. Producent ma obowiązek oznakowania wprowadzanego sprzętu na rynek symbolem przekreślonego kosza, co oznaczać ma zakaz wyrzucania danego sprzętu do kosza ma śmieci.

Środki służące zapobieganiu niekorzystnym skutkom wytwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego określone zostały w ustawie z 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. z 2015 r. poz. 1688). Ponadto na mocy tej ustawy wprowadzający ww. sprzęt zobowiązany jest do osiągania minimalnych rocznych poziomów zbierania zużytego sprzętu, które wynoszą nie mniej niż 40% średniorocznej masy sprzętu wprowadzonego do obrotu (obecnie jest to 35 % w stosunku do masy sprzętu wprowadzonej w poprzednim roku kalendarzowym). Od stycznia 2018 r. poziom zbierania wynosił 40%, a od stycznia 2021 r. będzie wynosił 65% średniorocznej masy sprzętu wprowadzonego do obrotu. Z tego tytułu zobowiązany jest do corocznego przedstawiania sprawozdań z wysokości osiągniętych poziomów zbierania, odzysku oraz recyklingu zużytego sprzętu, a także sprawozdań o ilości i masie wprowadzanego sprzętu. Wprowadzający, który nie osiągną wymaganego poziomu odzysku, zbierania lub recyklingu zobowiązany jest do uiszczenia opłaty produktowej. Stawka opłaty produktowej wynosi dla grupy sprzętu nr 3 określonej w załączniku nr 1 do ustawy – od 4 zł do 8 zł za 1 kg i innych grup sprzętu niż grupa wskazana w pkt 1 – od 0 zł do 2 zł za 1 kg. Według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 21 czerwca 2018 r. (Poz. 1194) szczegółowa stawka dla grupy 3 w załączniku nr 1 wynosi 7,80zł za 1kg natomiast dla pozostałych sprzętów wymienionych w załączniku nr 1 Ustawy wynosi 1,80zł za 1kg. Aby upłynnić proces sprawozdawczości i rozliczeń utworzony został elektroniczny system bazy danych odpadowych (BDO), w którym wprowadzający mają obowiązek się zarejestrować. Wprowadzającemu zostaje nadany numer rejestrowy, który obowiązany jest umieszczać na wszystkich wystawianych przez siebie fakturach i innych dokumentach sporządzanych w związku z wykonywaniem działalności gospodarczej.

Ustawa Dz. U. z 2015 r. poz. 1688 z dnia 11 września 2015r. zawiera załącznik nr 1, który zawiera podział zużytych sprzętów elektrycznych i elektronicznych na kategorie:

  1. sprzęt działający na zasadzie wymiany temperatury – sprzęt gospodarstwa domowego (chłodziarki, zamrażarki, lodówki, piekarniki), sprzęt klimatyzacyjny, sprzęt do osuszania, pompy ciepła, grzejniki zawierające olej,
  2. Lampy (sprzęt oświetleniowy taki jak wysokoprężne lampy wyładowcze, ciśnieniowe lampy sodowe i lampy metalohalogenkowe, niskoprężne lampy sodowe, lampy fluorescencyjne, kompaktowe lampy fluorescencyjne, lampy fluorescencyjne, wysokoprężne lampy wyładowcze),
  3. ekrany, monitory i sprzęt posiadający ekran (ekrany, odbiorniki telewizyjne, cyfrowe ramki LCD do zdjęć, monitory, laptopy, notebooki),
  4. wielkogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego (pralki, zmywarki, urządzenia klimatyzujące itp.), automaty uruchamiane monetą, banknotem lub żetonem, wielkogabarytowe wyroby medyczne, wielkogabarytowe przyrządy do monitorowania i kontroli, wielkogabarytowe urządzenia automatycznie wydające produkty i pieniądze, panele fotowoltaiczne, sprzęt do odtwarzania dźwięku lub obrazu, sprzęt muzyczny,
  5. małogabarytowe urządzenia gospodarstwa domowego (odkurzacze, żelazka, tostery, frytkownice, młynki do kawy, urządzenia do stylizacji włosów itp.), sprzęt audiowizualny (odbiorniki radiowe i telewizyjne, kamery, instrumenty muzyczne itp.), narzędzia elektryczne i elektroniczne (wiertarki, piły, kosiarki do trawy, maszyny do szycia, urządzenia do skręcania, piłowania, cięcia, nawiercania, itp.), elektryczne lub elektroniczne zabawki, konsole do gier video, sprzęt sportowy z elektrycznymi lub elektronicznymi częściami składowymi, wyroby medyczne, przyrządy do monitorowania i kontroli (kamery), urządzenia automatycznie wydające produkty, mały sprzęt ze zintegrowanymi panelami fotowoltaicznymi,
  6. sprzęt teleinformatyczny i telekomunikacyjny (telefony komórkowe, GPS, kalkulatory kieszonkowe, routery, komputery osobiste, drukarki, telefony)

Sposób odzysku
Jedną z podstawowych działań związanych z walką z e-odpadami jest odpowiednia ich utylizacja. Ze względu na różnorodną i złożoną budowę i zawartość składową zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego bardzo ważne jest odpowiednie dobranie metody przetwarzania tych odpadów, na tym etapie równie ważne jest, aby pod żadnym pozorem nie wyrzucać ZSEE do zwykłego kosza na śmieci – według prawa jest to zabronione. Recykling pozwala na zminimalizowanie ilości odpadów zalegających na składowiskach a to zapobiega zanieczyszczaniu gleby, wód gruntowych i powietrza. Do recyklingu stosuje się metody obróbki mechanicznej, separacji fizycznej, proces przetwarzania z udziałem metody pirometalurgicznej oraz hydrometalurgicznej. Najczęściej stosowane to obróbka mechaniczna oraz separacja fizyczna. Pierwszy etap procesu recyklingu zużytego sprzętu polega na demontażu poszczególnych urządzeń i podzieleniu poszczególnych elementów na grupy, takie jak m.in. metale, tworzywa sztuczne czy elementy o charakterze toksycznym (kondensator, bateria, kompresor, monitor itd.). Części, które nadają się do ponownego użytku zostają odseparowane natomiast pozostałe – po usunięciu i posortowaniu poddane zostają rozdrobnieniu przy użyciu młyna młotkowego. Etap ten jest konieczny do dalszej obróbki fizycznej i procesów hydrometalurgicznych. Podczas przetwarzania metodami fizycznymi odpady poddaje się separacji magnetycznej, elektrostatycznej i prądowo-wirowej. Dzięki tym zabiegom powstają trzy niezależne frakcje takie jak żelazo, frakcja niezależna i niemetaliczna. Grupa metaliczna przetwarzana zostaje metodą pirometalurgiczną, aby odzyskać metale szlachetne. Następnie przeprowadzana jest separacja poszczególnych metali, ich oczyszczanie po czym zostają poddane dalszym procesom przygotowania do wtórnego użycia.

Do artykułu wykorzystano informacje ze strony: https://repozytorium.biblos.pk.edu.pl/resources/31565